Steeds vaker duikt het begrip Intersectionaliteit op (direct vertaald vanuit het Engelstalige Intersectionality) terwijl het nog niet erg ingeburgerd is als begrip. François Foucault, een Frans filosoof, is door de jongere generaties al weer vergeten terwijl hij schreef over identiteit op een manier die direct samenhangt met intersectionaliteit. In deze blog een paar pogingen om op deze thema’s wat licht te laten schijnen.

Identiteit

Identiteit is een complex begrip dat niet alleen betrekking heeft op wie we zijn, maar ook op hoe we gezien worden door anderen en daarmee weer hoe we onszelf zien. Volgens Michel Foucault is onze identiteit niet gegeven, maar wordt ze gevormd door de maatschappelijke normen en waarden die als het ware op ons worden geprojecteerd. Dit betekent ook dat onze identiteit niet vaststaand is, en dat deze constant verandert en beïnvloed wordt door de context waarin we leven, en dus ook in welke levensfase we ons bevinden. Bedenk eens wanneer je naar een ander continent reist, waar andere culturen andere waarden en normen hanteren, hoe je geconfronteerd wordt met de (tot dan toe) minder bewuste vanzelfsprekende onderdelen van je identiteit zoals je gender, je huiskleur en uiterlijk, de manier waarop je je kleed en de manier waarop je de ander ontmoet.

Discoursen en intersectionaliteit

Een belangrijk concept in de filosofie van Foucault is het begrip van ‘discoursen’, ofwel de manier waarop we over bepaalde onderwerpen praten en denken. 'Discoursen' bepalen wat er als waar en normaal geaccepteerd wordt, en daardoor ook wat als afwijkend wordt gezien. Zo bepaalt bijvoorbeeld het discours over hoe een "echte man" of "echte vrouw" zou moeten zijn, wat als mannelijk of vrouwelijk wordt gezien. En dat als jij jezelf niet helemaal volgens dat voorschrift gedraagt, daarop mogelijk reacties komen.

In dit opzicht speelt intersectionaliteit, ofwel de manier waarop verschillende identiteitskenmerken zoals etniciteit, gender, seksuele gerichtheid en sociale klasse samenkomen en elkaar beïnvloeden, een belangrijke rol in het begrip van identiteit. Zo kan iemand bijvoorbeeld niet alleen worden gedefinieerd door hun gender, maar ook door hun etnische achtergrond, seksuele interesses, opleidingsniveau en sociale klasse of alleen al de buurt of plaats waarin je bent opgegroeid. Deze verschillende factoren beïnvloeden elkaar en vormen samen onze identiteit.

Daarnaast is het belangrijk om je te bedenknen dat deze ‘discoursen’ -en daarmee ook identiteiten- bepaald niet neutraal zijn, maar dat ze altijd verbonden zijn met machtsverhoudingen. Sommige identiteitskenmerken worden door de dominante discoursen als meer waardevol en legitiem gezien, terwijl andere als minderwaardig worden gezien. Dit leidt tot privilege voor sommigen en discriminatie voor anderen. Getrouwd, exclusief en hetero wordt door de meeste mensen anders gewaardeerd dan polyamoureus en biseksueel bijvoorbeeld.

Het begrip van intersectionaliteit benadrukt dat deze machtsverhoudingen betrekking hebben op allerlei aspecten van onze identiteit zoals gender, je romantische interesse, de diploma’s die je aan de muur kunt hangen maar ook de achternaam die je hebt gekregen van je ouders, je relatie-status, hoe je er uit ziet (huidskleur, lichaamstype) etc etc. Sommige aspecten van onze identiteit kunnen we onthullen, andere zijn gegeven en daar wordt je ook door de buitenwereld, merkbaar of niet, mede op ‘geïdentificeerd’.

Hoe vrij voel jij je om daar je eigen invulling aan te geven?