Waarom doen ‘we’ zo moeilijk over het gebruik van social media door jongeren?
Maatschappelijke verandering en technologie
Social media heeft de afgelopen jaren een enorme groei doorgemaakt en het gebruik ervan is vooral bij jongeren zeer populair. Uit psychologisch onderzoek is gebleken dat het gebruik van social media bij jongeren zowel positieve als negatieve effecten kan hebben op hun gezondheid.
Een van de positieve effecten van social media is dat het kan bijdragen aan het versterken van sociale banden. Jongeren kunnen via sociale media contact houden met vrienden en familie, wat kan leiden tot een verbeterd gevoel van verbondenheid. Dat die verbondenheid anders wordt gevormd en ook anders wordt onderhouden dan generaties voor hen zich kunnen voorstellen, doet niet af aan een realiteit waarin de jongeren anno 2023 zich bevinden. Bovendien kan social media ook een platform bieden voor jongeren om hun stem te laten horen en hun ideeën te delen, wat kan leiden tot een groter gevoel van empowerment en zelfvertrouwen.
Wat is de schaduw van de technologie?
Uit onderzoek blijkt ook dat er ook enkele potentiële negatieve gezondheidseffecten van social media gebruik zijn bij jongeren. Zo kan overmatig gebruik van social media leiden tot een verminderde aandachtsspanne door de constante afleiding, FOMO en uiteindelijk minder productiviteit. Bovendien kan het gebruik van sociale media ook leiden tot vergelijking en een lager gevoel van eigenwaarde, vooral als jongeren blootgesteld worden aan perfecte of onrealistische afbeeldingen en situaties van anderen op sociale media. Nog steeds laten de meeste jongeren zien wanneer het goed gaat, leuk is, of in ieder geval hard wordt geprobeerd dat zo te laten lijken.
Pesten
Ook wordt social media makkelijk gebruikt voor cyberpesten. Het pesten kan anoniem gebeuren en het is moeilijk je ertegen te verweren. Dit kan leiden tot emotionele stress en zelfs een verhoogd risico op depressie en angststoornissen. Meer dramatische voorbeelden zijn gelukkig minder veel voorkomend maar deel van de realiteit.
De afhankelijkheid van social media wordt steeds breder erkent als een fenomeen dat zich niet beperkte tot jongeren. Ook volwassenen kunnen een stressreactie ervaren als de batterij van hun telefoon leeg raakt of, erger, als deze kapot gaat. Met name voor ouders die zich ook terecht zorgen maken over de afhankelijkheid van hun kinderen van hun smartphones, is het handig ook de eigen afhankelijkheid te erkennen.
Hoe kunnen we ons hiertoe verhouden?
Een minder oordelende manier van kijken naar het social media-gebruik, is het jonge mens dat je opvoedt, te vragen wat ze als voordelen van hun gebruik zien, hoe ze sociale contacten beleven en wat ze daarin waarderen en mogelijk missen en welke beperkingen ze mogelijk ook zelf zien.
Een ander perspectief dat mogelijk helpt te relativeren, is dat vergelijken met anderen van alle tijden is, jongeren in een grote ontwikkeling zijn en dat stemmingswisselingen daarbij horen. Het leren omgaan met die wisselingen, door te accepteren dat ze er zijn en dat zo ook weer overgaan, helpt een jongeren veerkracht te ontwikkelen.
Verminderen negatieve gezondheidseffecten
Om de mogelijke negatieve gezondheidseffecten te verminderen, is het belangrijk dat jongeren zich bewust zijn van hun social media gebruik en dat ze hun tijd op sociale media bewust beheren. Ouders kunnen daarbij een ondersteunende rol spelen door de jongeren te stimuleren op de mogelijke positieve effecten die er kunnen zijn van de grenzen en ze te helpen deze in eerste instantie zelf te laten formuleren. Denk aan het zelf stellen van de duur voor het gebruik van sociale media, het beperken van het tijdstip waarop ze sociale media gebruiken en het bewust maken van de manier waarop ze zichzelf presenteren op sociale media en zich vergelijken met anderen.
Wat niet helpt, is verbieden. Jongeren geven soms aan echt paniek te raken als ze afgesloten worden van het contact met anderen. Duidelijke grenzen aangeven, betekent ook duidelijk aangeven wanneer ze weer wel toegang krijgen tot hun telefoon, dat de beperking niet wordt gebruikt als straf. Welke regels werken in huis, scheelt per gezin. Bijvoorbeeld ‘geen telefoons tijdens het eten’ werkt als ook iedereen zich daaraan houdt en op dezelfde manier de regel wordt toegepast (bijvoorbeeld alle telefoons op een plek, niet reageren op berichten of oproepen). Dat jongeren minder slapen met hun telefoon in bed is een gegeven, terwijl ze slaap echt nodig hebben. Dus onderhandel wat voldoende kloppend voelt voor jou als ouder en voor jou als jongere. Geef als ouder altijd het voorbeeld hoe je wèl en echt in contact bent: jezelf en de andere serieus nemen en het gesprek aangaan vanuit welke waarden belangrijk voor je zijn, kan daarbij helpen.