Selecteer de taal

read 84311 2016

Gender en seksualiteit: hoe zit jij daar in?

Ieder mens heeft een gender en een seksualiteit. We worden er mee geboren en het ontwikkelt zich in de loop van je leven. Maar hoe zich je lichaam is en zich verder ontwikkelt, kan heel bepalend zijn voor de vorming van je identiteit.

Waarover hebben we het?

Over deze onderwerpen zijn vele boeken vol geschreven, juist omdat er een rare spanning is over beide onderwerpen, die overigens niet altijd iets met elkaar te maken hebben. Een genderidentiteit zegt niet iets over een seksuele identiteit en omgekeerd. Het zijn complexe onderwerpen juist omdat we er vaak weinig over praten of praten vanuit stereotypen en soms vanuit vooroordelen. Een begrip dat in de jaren 90 van de vorige eeuw meer in gebruik is geraakt, is heteronormativiteit. Dit begrip kan helpen te reflecteren op de categorieën die we hanteren en die ons daardoor ook beperken.

Alleen als het feit dat je in Nederland of M of V in je paspoort moet hebben staan, hoe je je gender ook ervaart, of zelfs als de biologie van je lichaam niet eenduidig is, is opmerkelijk en drukt iets uit over de ruimte die we niet hebben voor diversiteit in gender.

Heteronormativiteit en cis-normativiteit

Heteronormativiteit en cis-noramtiviteit komen er ongeveer op neer, dat de stereotypen rondom seksuele en romantische identieit (de dualiteit van ‘hetero’ of ‘homo’) en gender (de duale benadering van ‘man’ of ‘vrouw’), de norm zijn. En het is een dominante opvatting, dus normerend. Dat brengt een aantal ernstige beperkingen met zich mee en daarmee kom ik als therapeut in mijn praktijk vaak in aanraking. Want pas je niet in het een of het ander, dan is er dus iets ‘mis’, of mis je context om jezelf te begrijpen. Er is een risico dat je negatieve reacties krijgt vanuit de omgeving omdat je je niet gedraagt volgens verwachtingen die er zijn bij de gender die mensen je toekennen op basis van uiterlijke kenmerken, of niet kunnen toekennen door je uiterlijke verschijning.

Zo kan in jouw denken je seksuele- of genderidentiteit niet veranderen in de loop van je leven, terwijl dit voor veel mensen wel het geval is. Vanuit het duale denken is het zien van gender als een continuüm te weinig grijpbaar. Want wat betekent het dan als iemand zich identificeert als ‘non-binair’, ‘non-gendered’? Het zou kunnen betekenen: “pin me niet vast, ik identificeer me met geen van de de genderstereotypen”. En mogelijk betekent het nog iets heel anders.

Meer ruimte buiten het binaire?

Met seksuele en romantische identiteiten is er net iets meer ruimte: biseksualiteit is bijvoorbeeld een label dat al langer meegaat. Terwijl er inmiddels een veelvoud meer aan seksuele identiteiten bestaat, zoals omni of pan-seksueel, waarin een persoon eigenlijk zegt: ik voel me (seksueel of romantisch of anderszins) aangetrokken tot een mens, dus diens gender doet er voor mij niet toe. Of: aseksueel, omdat een persoon geen seksueel verlangen ervaart (naar anderen en/of zichzelf).

Voornamelijk sinds de filosoof Foucault zijn boeken schreef, heeft het idee postgevat dat zowel seksualiteit als gender eigenlijk geconstrueerde werkelijkheden zijn. Helemaal niet de manier waarop verlangen of begeerte zich richt als er geen voorschriften zouden zijn. De gender en seksualiteit worden volgens voorgeschreven regels inhoud gegeven en daarnaast wordt er ook een waardering meegegeven welke rollen en identiteiten daarin goed zijn en welke niet passen.

En wat te denken van wanneer de biologie een feitelijk ander genderspectrum laat zien, zoals dat circa 1 op de 1000 mensen niet eenduidige gender-kenmerken heeft?

Waarom doen we er zo moeilijk over?

Waarom die beperkingen? Het is wel meer overzichtelijke als er maar twee genders zijn en twee (of misschien) drie seksualiteiten. Alleen is dit een enorme beperking aan hoe mensen zich werkelijk voelen. Zowel in het kunnen hebben van een andere genderidentiteit of seksuele identiteit, als daar uiting aan kunnen geven. Dat is ook waar therapie begint. Sociale uitsluitings- en beoordelingsmechanismen, dwingen mensen in het dualistische model te blijven en dus kunnen zij niet zijn wie ze zijn, of zijn ze het wel en ervaren voortdurend daarop feedback. Als ik als persoon met een baard deze zomer in het liberaal gedachte Amsterdam over straat ga, zal ik het aantal blikken dat zich op mij richten niet meer kunnen tellen. Ik loop zelfs een veiligheidsrisico, omdat agressie tegen mensen die zich andere manifesteren een feit is. Deze beperkingen aan kunnen zijn wie je bent, daarin gezien en gerespecteerd worden, leidt tot significante hogere incidentie van psychische klachten zoals depressie, suïcidaliteit, angst- en paniekklachten en ook middelengebruik en verslavingen.

Waarom er (veelal negatieve) feedback komt op andere gender- en seksuele identiteiten, is dat het laten zien van andere mogelijkheden op het genderspectrum of het spectrum van seksuele rollen en identiteiten, de ander dwingt om ook diens eigen identiteiten niet als vast te beschouwen. Soms worden ongewenste (lees: buiten de heteronormatieve matrix) gevoelens of verlangens aangeraakt die de reagerende persoon juist probeert de onderdrukken. En wordt de zelfafwijzing dan geprojecteerd op de ander die wel de moed heeft uiting te geven aan een ervaren identiteit of een gevoeld verlangen.

Hoe kun je ook kijken?

In psychosynthese werken we met het letterlijke van de ervaring en nemen daarin ook het symbolische mee. Wat druk datgene uit wat je voelt, denkt of wat het lichaam je vertelt? Wat als je bepaalde fantasieën hebt over je seksualiteit of je gender, welk deel van jou wil dan uitgedrukt worden?

Als therapeut of counselor is de kunst om de ruimte te creëren om je cliënt te laten ervaren wie ze zijn en daar mogelijk ook uiting aan te geven.

Dat vraag van de therapeut om dezelfde openheid in het voelen en denken in therapie.

Ook Roberto Assagioli gebruikte het concept van deconstructie van je identiteit (b.v. omdat het overwegend is gebaseerd op een overlevingssysteem) en reconstructie op basis van wie je werkelijk zou kunnen zijn in je waarachtigheid. Die verkenning kan goed worden gedaan in therapie. Waar keg je jezelf onbewust beperkingen op en hoe zou je mogelijk zelfs klachten kunnen ontwikkelen door die beperkingen? Of je levensplezier terughouden, omdat je vreest dat je omgeving daarover zou kunnen oordelen? Jezelf zijn als je jezelf ook anders voelt, of je omgeving je als ‘anders’ ziet, is niet altijd vanzelfsprekend. En niet onmogelijk.

Ben je zelf zoekend naar je seksuele en romatische identieit? Kom eens langs en laten samen verkennen wat jouw vragen zijn en wat je graag (anders) zou willen.